یاد آوری: نگهدارنده ها یا ریتینر ها که پس از خاتمه دوره فعال درمان ارتودنسی به مراجعین تجویز می شوند با هدف نگهداری دندانهای مرتب شده در محل خود و طی دوره ترمیم و تکامل بافتهای اطراف دندان یعنی استخوان، لثه و غلاف به کار گرفته می شوند. به عبارت ساده تر باید دندانها را بعد از اینکه حرکتشان تمام شد در جای خود نگهداشت تا بافتهای اطراف آن مجددا باز سازی شوند.
پرسشی که اکثر بیماران دارند این است که تا چه مدتی باید از نگهدارنده ها استفاده نمود؟ پاسخ واحد و قطعی برای این پرسش وجود ندارد. منابع و محققین مختلف زمانهای متفاوتی از 6 ماه تا 2 سال و حتی بیش از آن را توصیه کرده اند. برای برخی موارد حتی توصیه شده است که این نگهداری بصورت همیشگی باشد. یک دلیل این تفاوت که شاید کمتر آنرا شنیده باشید، جلوتر توضیح داده می شود.
تغییرات سنی و تکاملی، نکته ای که کمتر به آن توجه می شود
(به استثنای بانوان که دچار پیری و افزایش سن نمی شوند 
) بدن انسانها پس از بلوغ و سپری نمودن دوران جوانی وارد مرحله پیری می شود که در آن بافتها به بیان ساده سست می شوند. این سستی کمابیش در تمام اجزای بدن مشاهده می گردد: ریزش و سفید شدن موها، افتادگی و چین خوردگی پوست و موارد مشابه دیگر. این نکته بدون تردید در خصوص بافتهای داخل دهان نیز صدق میکند:
لثه و استخوان اطراف دندانها با گذشت زمان ضعیف شده و یا دچار تحلیل می شوند. این بافتها حمایت کننده دندان در برابر نیروهای مختلف هستند (در علم ارتودنسی از این پدیده تحت عنوان active stabilization یا “تثبیت فعال” یاد می شود). اگر این بافتهای حمایت کننده وجود نداشته باشند، دندانها نخواهند توانست انواع نیروهای جویدن را تحمل کنند و جابجا خواهند شد ( یادمان باشد که دندانها به استخوان اطراف خود نچسبیده اند و یک غلاف محافظ اطراف آن وجود دارد). شاید تا به حال توجه نکرده باشید اما زبان و لب و عضلات گونه نیز دائما در حال وارد کردن نیرو به دندانها هستند و اگر این تثبیت فعال وجود نمی داشت، دندانها حتی با همین نیروها (هر چند به ظاهر جزئی) جابجا می شدند، تا چه رسد به نیروهای قوی جویدن. پس سلامت و استحکام این بافتهای نگهدارنده نقشی کلیدی دارند.
تحلیل و تضعیف بافتهای نگهدارنده دندان موجب می شوند که ریشه دندانها فاقد پوشش لازم شده و در نتیجه مقاومت خود را در برابر نیروها تدریجا از دست بدهند. بعبارتی، تثبیت فعال دندانها دچار اختلال می شود.
برای مثال، درختی را در نظر بگیرید که خاک و زمین اطراف آن شسته شده و ریشه های آن از زمین بیرون می آیند. در این صورت چه اتفاقی می افتد؟ احتمال کج شدن و یا سقوط درخت افزایش می یابد. برای محافظت و نگهداری از درخت تلاش می شود که خاک به اطراف ریشه افزوده گردد و به نوعی خاک را تقویت نمود. اما این حالت در خصوص دندانها متاسفانه هنوز مقدور نمی باشد، یعنی پیوند استخوان و لثه برای این اهداف آنگونه که انتظار می رود اثر ندارند. در مورد مثال درخت راهکار دیگر ایجاد یک تکیه گاه یا بست برای درخت می باشد. در خصوص دندانها این بست را اسپلینت می گوییم که در مواردی که بیماری لثه و تحلیل وجود دارد به کار می رود. نگهدارنده های ارتودنسی نیز تقریبا همین نقش را ایفا می کنند.
تحقیقات طولانی مدت نشان داده که دندانهای افراد، حتی افرادی که بافتهای سالم داشته و حتی آنهایی که هرگز درمان ارتودنسی نکرده اند، در طول زمان دچار تغییر موقعیت و جابجایی می شوند. جالب اینکه این اتفاق حتی در افرادی که بصورت مادرزاد و طبیعی دندانهای ردیف و منظم داشته اند نیز گزارش شده است. دلیل این اتفاق را همان مواردی که قبلا گفته شد مطرح می کنند. یادآوری می شود که جابجایی تدریجی دندانها بیماری قلمداد نمی شود و در افراد سالم هم اتفاق می افتد. این تغییرات را بیشتر به چشم تغییرات سنی باید نگریست، همانطور که سفید شدن تدریجی مو را طبیعی می انگاریم و نه بعنوان یک بیماری.
این مطلب را برای شما عزیزانی که ارتودنسی کرده اید می نویسیم چون میخواهید در خصوص نتایج درمان ارتودنسی خود بیشتر بدانید و از چالشهای فکری شما بکاهیم. افرادی که درمان ارتودنسی نکرده اند ممکن است خیلی نسبت به تغییرات سنی در دندانهای خود حساس نباشند، اما برای شخصی که ارتودنسی کرده است، کوچکترین حرکت دندانی می تواند موجب نگرانی شود
راهکار چیست؟
اگر چه که از دست رفتن توانایی تثبیت فعال دندانها منجر به حرکت دندان می شود و این خبر خوبی برای عزیزانی که ارتودنسی کرده اند نیست، اما خبر خوب این است که جابجایی ناشی از این پدیده خیلی به کندی و آهستگی صورت می گیرد و این امر شرایطی را بوجود می آورد که بتوان به میزان زیادی با آن مقابله کرد و آن هم از راه ادامه استفاده از نگهدارنده های ارتودنسی به میزان کم اما پیوسته.
جمع بندی این مطلب و پاسخ به پرسش اول متن را در یک جمله می توان خلاصه کرد:
برای عزیزانی که درمان ارتودنسی کرده و از هر نوع جابجا شدن دندانها (حتی جابجایی هایی که بواسطه تغییرات تکاملی بوجود می آید) نگرانند، توصیه می کنیم که نگهدارنده های خود را برای همیشه اما به میزان کم ( مثلا یک شب در میان یا هفته ای دو شب فقط هنگام خواب) استفاده کنند.